Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học tích hợp liên môn trong chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

oạt động 2 : Hoạt động chủ động chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng
Nội dung 1: Tìm hiểu khái niệm, phân loại và công dụng của máy điện xoay chiều ba pha.
- Mục tiêu: HS biết được những loại máy điện nào được gọi là động cơ điện xoay chiều ba pha, phân loại và công dụng của máy điện xoay chiều ba pha.
- Nội dung và phương pháp tổ chức: Phương pháp chính là trực quan và đàm thoại gợi mở và bản đồ tư duy (MindMap).
Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu lần lượt khái niệm máy điện xoay chiều ba pha, phân loại và công dụng của từng loại, có thể dẫn dắt học sinh bằng các câu hỏi gợi mở (có thể có những câu hỏi giáo viên phải gợi ý), sau đó cho học sinh quan sát hình ảnh. Câu hỏi có thể sử dụng: 
	(1). Máy điện là gì?
	(2). Máy điện xoay chiều ba pha sử dụng dòng điện loại nào?
	(3). Quan sát sơ đồ khối, em hãy cho biết máy điện xoay chiều ba pha được chia thành những loại nào?
MÁY ĐIỆN XOAY CHIỀU BA PHA
Máy điện tĩnh
Máy điện quay
Biến đổi các thông số
 của hệ thống điện
Máy biến áp
Máy biến dòng
Máy phát điện
Động cơ điện
Làm nguồn động lực cho máy, thiết bị
Làm nguồn cấp điện cho tải
như điện áp, dòng điện,
- Kết quả cần đạt được: Học sinh biết được khái niệm và phân loại được các loại máy điện xoay chiều ba pha.	
Nội dung 2: Tìm hiểu khái niệm và công dụng của máy biến áp ba pha
- Mục tiêu: Trình bày được nhiệm vụ và công dụng của máy biến áp ba pha.
- Nội dung và phương pháp: Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu lần lượt nhiệm vụ của máy biến áp ba pha và công dụng của máy biến áp ba pha trên thực tế. Phương pháp dạy học chủ yếu là đàm thoại nêu vấn đề và dạy học trực quan. Câu hỏi có thể sử dụng:
	(1). Quan sát sơ đồ hệ thống điện và sơ đồ lưới điện, nhận xét về điện áp vào và ra ở các trạm biến áp và máy biến áp?
	(2). Máy biến áp có nhiệm vụ gì?
	(3). Nêu ứng dụng của máy biến áp ba pha? (HS quan sát hình ảnh minh họa)
Máy biến áp trong truyền tải và phân phối điện năng
Máy biến áp trong kỹ thuật hàn
 	- Kết quả cần đạt được: Học sinh phát biểu được nhiệm vụ của máy biến áp ba pha và nêu được ứng dụng của máy biến áp ba pha trên thực tế.
Nội dung 3: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy biến áp xoay chiều một pha
 	- Mục tiêu: Trình bày được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy biến áp xoay chiều một pha làm cơ sở để tìm hiểu kiến thức về máy biến áp ba pha.
 	 - Nội dung và phương pháp: Đây là nội dung kiến thức học sinh đã được học trong chương trình Công nghệ 8 và môn Nghề điện dân dụng lớp 11 Giáo nên viên sử dụng tranh vẽ kết hợp với một số câu hỏi gợi mở để học sinh tìm hiểu cấu tạo của máy biến áp. Câu hỏi có thể sử dụng:
	(1). Máy biến áp một pha có cấu tạo gồm những bộ phận nào?
	(2). Tại sao lõi thép của máy biến áp không làm liền khối mà phải ghép từ các lá thép kĩ thuật điện?
	(3). Tác hại của dòng điện Fucô?
	Với nguyên lí làm việc của máy biến áp, giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại kiến thức về hiện tượng cảm ứng điện từ. Giáo viên tiến hành làm thí nghiệm khảo sát thực nghiệm một máy biến áp (thuộc loại gần lí tưởng – hiệu suất xấp xỉ 100%) để hình thành các công thức tính toán máy biến áp.
 	- Kết quả đạt được: Học sinh hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy biến áp một pha.
Nội dung 4: Tìm hiểu cấu tạo của máy biến áp ba pha
- Mục tiêu: Trình bày được cấu tạo của máy biến áp ba pha và đọc được sơ đồ nguyên lí.
- Nội dung và phương pháp: Giáo viên sử dụng phương pháp dạy học trực quan kết hợp cho học sinh làm việc nhóm theo phương pháp Bản đồ tư duy.
+ Giao nhiệm vụ: Tìm hiểu cấu tạo máy biến áp ba pha
+ Học sinh thảo luận, nhóm trưởng tổng hợp ý kiến, thư ký trình bày vào khổ giấy A0 dưới dạng sơ đồ tư duy.
+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm còn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét, đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình, kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
+ Giáo viên kết hợp sử dụng một số câu hỏi để đánh giá về mức độ hiểu bài của học sinh.
+ Giáo viên tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được.	
 - Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được cấu tạo của máy biến áp ba pha.
Nội dung 5: Tìm hiểu nguyên lí làm việc của máy biến áp ba pha
 	 - Mục tiêu: Hiểu được nguyên lí làm việc của máy biến áp xoay chiều ba pha
 	- Nội dung và phương pháp: Phương pháp thảo luận nhóm. Nội dung này đã được giao cho học sinh chuẩn bị ở nhà nên giáo viên tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả thực hiện.	
+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm còn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét, đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình, kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
+ Giáo viên sử dụng hình động trong bài giảng powerpoint tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được.
 	- Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được nguyên lí làm việc của máy biến áp ba pha, biết cách đấu dây và giải được các bài tập về tính toán máy biến áp.
Nội dung 6: Tìm hiểu máy phát điện xoay chiều một pha
- Mục tiêu: Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều một pha
- Nội dung và phương pháp: để Hs nắm được kiến thức của nội dung này giáo viên có thể sử dụng các câu hỏi gợi mở để tìm hiểu cấu tạo; kết hợp với phương pháp dạy học trực quan (học sinh quan sát video). Câu hỏi có thể sử dụng:
+ Em hãy nhắc lại nguyên tắc chung để tạo ra dòng điện xoay chiều?
+ Cấu tạo của máy phát điện xoay chiều một pha gồm mấy phần?
+ Trình bày cấu tạo và công dụng của từng phần?
+ Quan sát video và trình bày nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều một pha?
- Kết quả đạt được: Học sinh hiểu được cấu tạo cũng như nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều một pha.
Nội dung 7: Tìm hiểu máy phát điện xoay chiều ba pha
- Mục tiêu: Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều ba pha
- Nội dung và phương pháp: trên cở sở của phần máy phát điện xoay chiều một pha đã học ở trên và nội dung này đã được giao cho học sinh chuẩn bị ở nhà nên giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm theo kỹ thuật khăn trải bàn để báo cáo kết quả thực hiện.
Ý kiến sau khi tổng hợp nhóm
1
6
5
4
3
2
+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm còn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét, đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình, kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
+ Giáo viên tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được
- Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được cấu tạo cũng như nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều ba pha.
Nội dung 8: Tìm hiểu khái niệm và công dụng của động cơ không đồng bộ ba pha
- Mục tiêu: biết được khái niệm và ứng dụng của động cơ không đồng bộ ba pha.
- Nội dung và phương pháp: 
+ Giáo viên cho học sinh quan sát video về nguyên tắc hoạt động của động cơ không đồng bộ (hoặc có thể quan sát thí nghiệm) để học sinh có thể hiểu một cách khái quát về động cơ điện và thuật ngữ không đồng bộ.
	+ Học sinh lấy ví dụ về ứng dụng của động cơ điện ba pha trong đời sống và trong sản xuất.
- Kết quả đạt được: Học sinh trình bày được khái niệm về động cơ không đồng bộ ba pha và hiểu được tầm quan trọng của động cơ trong sản xuất cũng như trong đời sống.
Nội dung 9: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lí làm việc của động cơ không đồng bộ ba pha
- Mục tiêu: Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của động cơ không đồng bộ ba pha
- Nội dung và phương pháp: Trên nền tảng kiến thức về động cơ điện một chiều mà học sinh đã được học trong chương trình công nghệ lớp 8 và nội dung này đã được giao cho học sinh chuẩn bị ở nhà nên giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm.
Nội dung Cấu tạo động cơ: sử dụng phương pháp bản đồ tư duy.
+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm còn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét, đánh giá theo mẫu.
	+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình, kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
	+ Giáo viên tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được: với kiến thức của phần Nguyên lý làm việc, giáo viên chốt kiến thức dưới dạng sơ đồ khối để học sinh dễ ghi nhớ kiến thức (mô hình động trong bài giảng powerpoint).
- Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được cấu tạo cũng như nguyên lí làm việc của máy động cơ điện xoay chiều ba pha.
Nội dung 10: Tìm hiểu cách đấu dây trên động cơ
- Mục tiêu: Biết được các cách đấu dây động cơ đện ba pha trên thực tế
- Nội dung và phương pháp: + Yêu cầu học sinh nhắc lại các cách đấu dây đã học.
+ Học sinh quan sát hộp đấu dây trên vỏ của động cơ
+ Quan sát kí hiệu đấu dây trên hộp đấu dây động cơ không đồng bộ ba pha
- Kết quả đạt được: Chọn được cách đấu dây phù hợp với từng loại đông cơ
* Hoạt động 3: Tổng kết, đánh giá
- Giáo viên đánh giá kiến thức học sinh tiếp thu được sau khi học xong chủ đề: học sinh trả lời vào phiếu học tập.
PHIẾU HỌC TẬP
Họ tên:
Lớp:
Điểm
Khoanh tròn vào đáp án đúng:
Câu 1. Phát biểu nào sau đây là đúng : 
a/ Máy biến áp dùng để biến đổi nguồn điện xoay chiều thành một chiều
b/ Máy biến áp dùng để biến đổi công suất của nguồn điện xoay chiều 
c/ Máy biến áp gia đình có độ an toàn điện không cao vì cuộn sơ cấp và thứ cấp có liên hệ trực tiếp về điện 
d/ Tất cả đều đúng 
Câu 2. Lõi thép của máy biến áp có nhiệm vụ:
a/ Truyền dẫn từ trường của nam châm vĩnh cửu 	
c/ Cả a, b đúng
b/ Dùng làm mạch dẫn từ trường của dòng điện xoay chiều 	
d/ Cả a, b sai 
Câu 3. Máy biến áp chất lượng tốt phải đảm bảo các yêu cầu sau 
a/ Cấu tạo gọn, đẹp, giá thành rẻ 	
c/ Có khả năng chịu tải tốt, độ tăng nhiệt không cao 
b/ Khi sử dụng không có tiếng kêu, không có hiện tượng rò điện 	
d/ Tất cả đều đúng 
Câu 4. Ở máy biến áp gia đình, khi điện áp vào thay đổi, muốn điện áp ra không đổi ta phải điều chỉnh : 
a/ Thay đổi số vòng dây thứ cấp 	b/ Giữ cố định số vòng dây sơ cấp 
c/ Thay đổi số vòng dây sơ cấp 	d/ Giữ cố định số vòng dây thứ cấp 
Câu 5. Một máy biến áp có điện áp vào là 220V, cuộn sơ cấp quấn 3000 vòng. Muốn lấy điện áp ra là 55V phải quấn cuộn thứ cấp: 
a/ 1000 vòng 	b/ 1500 vòng 	c/ 55 vòng 	d/ Tất cả đều sai 
Câu 6. Một MBA ba pha có tỉ số vòng dây pha N1/ N2 = 2. Xác định tỉ số BA dây khi đấu theo thứ tự: Y/Y0 , Y/∆, ∆/ Y0 , ∆/∆?
a. 23;2;2/3;2.	b. 2;23;2/3;2.	c. 23;23;2;2.	d. 2;23;2;2/3.
Câu 7. Máy phát điện xoay chiều 1 pha có roto là phần ứng và máy phát điện xoay chiều 3 pha giống nhau ở điểm nào sau đây:
a. Đều có bộ góp điện để dẫn điện ra mạch ngoài
b. Đều có nguyên tắc hoạt động dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ
c. Đều có phần ứng quay, phần cảm cố định
d. Trong mỗi vòng quay của rôto, suất điện động của máy đều biến thiên tuần hoàn 2 lần
Câu 8. Một máy phát điện xoay chiều một pha có rôto gồm 4 cặp cực từ, muốn tần số dòng điện xoay chiều là máy phát ra là 50HZ thì rôto phải quay với tốc độ là bao nhiêu?
a. 3000 vòng/phút	b. 1500 vòng/phút	c. 750 vòng/phút	d. 500 vòng/phút
Câu 9. Động cơ không đồng bộ ba pha là động cơ:
a. Hoạt động được với các dòng điện ngược pha nhau.
b. Được cấu tạo bởi ba cuộn dây không đồng bộ nhau.
c. Rôto quay không đồng bộ với từ trường quay của stato.
d. Có cấu tạo của stato và rôto ngược với động cơ đồng bộ.
Câu 10. Nguyên tắc hoạt động của động cơ không đồng bộ ba pha:
a. Rôto là bộ phận tạo ra từ trường quay.
b. Tốc độ quay của rôto bằng với tốc độ quay của từ trường.
c. Chuyển động quay của stato được dùng để làm quay các máy.
d. Stato là bộ phận tạo nên từ trường quay
 E. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
 	- Trên tinh thần đánh giá quá trình và đánh giá sự phát triển năng lực của học sinh, giáo viên vận dụng linh hoạt các hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá. Trong đó nên đặc biệt chú trọng phương pháp đánh giá đồng đẳng (học sinh tự đánh giá) kết hợp với sự đánh giá của giáo viên.
- Các nội dung cần đánh giá qua chủ đề:
	+ Đánh giá kiến thức học sinh tiếp thu được sau khi học xong chủ đề (phần củng cố)
+ Đánh giá khả năng vận dụng kiến thức.
+ Đánh giá kĩ năng tự học, làm việc nhóm: mức độ hoàn thành nhiệm vụ được giao.
+ Đánh giá kí năng thuyết trình: trình bày kết quả.
+ Đánh giá kĩ năng công nghệ thông tin: tìm kiếm thông tin và trình bày sản phẩm.
7.1.4. KẾT QUẢ THU ĐƯỢC QUA KHẢO NGHIỆM, ĐÁNH GIÁ
- Kết quả tiếp thu kiến thức của học sinh sau khi học xong chủ đề:
STT
Lớp
Sĩ số
Điểm (phiếu học tập)
5 đến 5.9
6 đến 6.9
7 đến 7.9
8 đến 8.9
9 đến 10
1
12A
38
0
8
15
10
5
2
12D
38
5
10
16
5
2
Tổng
76
5
18
31
15
7
Thành phần %

6,6%
23,7%
40,8%
19,7%
9,2%
- Về kĩ năng, thái độ học tập của học sinh:
 + Tích cực, chủ động trong việc tìm kiếm thông tin, tiếp thu kiến thức.
+ Nâng cao kĩ năng giao tiếp với bạn bè, với giáo viên thông qua hoạt động nhóm, trình bày, phản biện ý kiến.
+ Hứng thú trong học tập.
 7.2. KHẢ NĂNG ÁP DỤNG: 
	Chủ đề tích hợp này có thể áp dụng với các đối tượng học sinh trong điều kiện cơ sở kỹ thuật hiện có của các trường THPT hiện nay.
8. NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT (NẾU CÓ):
9. CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN:
10. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC HOẶC DỰ KIẾN CÓ THỂ THU ĐƯỢC DO ÁP DỤNG SÁNG KIẾN THEO Ý KIẾN CỦA TÁC GIẢ:
- Đối với học sinh: Trước hết, các chủ đề tích hợp có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
- Đối với giáo viên: Dạy học theo các chủ đề liên môn không những giảm tải cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức liên môn trong môn học của mình mà còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên, góp phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn hiện nay thành đội ngũ giáo viên có đủ năng lực dạy học kiến thức liên môn, tích hợp. Thế hệ giáo viên tương lai sẽ được đào tạo về dạy học tích hợp, liên môn ngay trong quá trình đào tạo giáo viên ở các trường sư phạm.
11. DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/ CÁ NHÂN ĐÃ THAM GIA ÁP DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU:
Số TT
Tên tổ chức/cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/Lĩnh vực
áp dụng sáng kiến
1
Lớp 12A
Trường THPT Quang Hà
Năm học 2015 - 2016

2
Lớp 12D
Trường THPT Quang Hà
Năm học 2015 - 2016


Bình Xuyên, ngày.. tháng .. năm 2019
Phó Hiệu trưởng
Nguyễn Viết Ngọc

Bình Xuyên, ngày 15 tháng 2 năm 2019
Tác giả sáng kiến
Nguyễn Thị Lành